Skarga pauliańska a ochrona wierzyciela – Adwokat Białystok

Nieuczciwy lub niewypłacalny dłużnik to prawdziwy problem dla wielu firm, przedsiębiorców i osób prywatnych. Bardzo często okazuje się, że mamy dość ograniczone możliwości odzyskania środków, bo dłużnik czy usługodawca uprzednio się na taką sytuację przygotował – np. przekazując swój majątek osobie trzeciej. Nierzadko przed sądem lub syndykiem okazuje się, że wierzycieli jest kilku, a majątku – bardzo mało lub nie ma wcale. Czy można coś zrobić, jeśli podejrzewamy, że w rzeczywistości dłużnik ukrył swoje posiadłości, np. przekazując je osobie trzeciej bądź „sprzedając” po zaniżonej cenie? Tak – i właśnie w tym celu powstała skarga paulińska.

Skarga paulińska – sposób na ochronę wierzycieli

Problemy z egzekwowaniem długu nie są niczym nowym, a sposoby na ochronę majątku poprzez pozorne pozbywanie się go ma wielowiekową historię. Instytucja skargi paulińskiej (łac. acto Pauliana) pochodzi z prawa rzymskiego, a w polskim prawodawstwie po raz pierwszy wspomina się o niej w roku 1400 (uchwała wielkopolska). Na czym więc polega owa skarga i jak miałaby Cię chronić przed nieuczciwością dłużnika?

Skarga paulińska jest powództwem składanym przeciwko osobie, która nabyła (na preferencyjnych warunkach) lub otrzymała od dłużnika majątek, co przyczyniło się do pokrzywdzenia wierzyciela. Mogło to przykładowo przyczynić się do niewypłacalności dłużnika albo przyczynić się do zwiększenia stopnia jego niewypłacalności. Oczywiście nie oznacza to, że każdy zakup od osoby obciążonej długami można zaskarżyć (co prowadziłoby do absurdalnych sytuacji) – by tak się mogło stać, muszą być spełnione kolejne warunki. Osoba trzecia biorąca udział w czynności prawnej będącej przedmiotem skargi musi odnieść korzyść majątkową, dłużnik powinien działać świadomie i z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela (lub wierzycieli), a osoba, która nabyła część składową majątku, powinna wiedzieć o tym lub móc możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – posiąść wiedzę na temat pochodzenia przedmiotu i zamiarów dłużnika. Ta definicja, zapisana w artykule 527 kodeksu cywilnego pozwala więc lepiej rozeznać się, w jakich sytuacjach mamy do czynienia z przesłankami do zastosowania skargi paulińskiej. Przedmiotem powództwa może być również zaniechanie czynności prawnej, która prowadziłaby w konsekwencji do wzbogacenia dłużnika, a więc do zniesienia jego niewypłacalności lub zmniejszenia jej stopnia – może to być przykładowo odmowa otrzymania spadku lub darowizny.

Skarga paulińska ma szczególne zastosowanie w sytuacjach, kiedy osoba trzecia bezpłatnie uzyskała korzyść majątkową od dłużnika. Wówczas nie jest konieczne zajście przesłanki wskazującej na posiadaną wiedzę na możliwość jej nabycia.

Skarga paulińska – przykład

Istnieje wiele przykładów i możliwości skutecznego zastosowania skargi paulińskiej. Jednym z przykładów, który pokazuje, jak dalece pozwala ona ochronić wierzycieli przed utratą środków, jest skarga paulińska wierzyciela jednego małżonka. Przykładowo osoba, która pożyczyła pieniądze, wykonała usługę lub w inny sposób weszła w posiadanie zobowiązania jednego z małżonków, ma prawo zażądać uznania za bezskuteczne transakcji wykonanych z majątku wspólnego. Jeśli więc z majątku rodzinnego przekazano bezpłatnie lub sprzedano po mocno zaniżonych cenach nieruchomość, samochód, biżuterię czy inne wartościowe przedmioty osobie trzeciej, to można ubiegać się o anulowanie takiej transakcji. W sytuacji, w której okaże się, że nabyte przedmioty przekazała ona dalej, to skargą paulińską można objąć również osobę czwartą – zawsze ważne jest, by wierzyciel zaskarżył nie tylko samą czynność prawną (darowizna, sprzedaż, zamiana), ale również osobę, która została beneficjentem takiego posunięcia, domagając się rekompensaty lub zwrócenia majętności dłużnikowi.

Skarga paulińska – domniemanie prawne i inne elementy

Pośród osób, które mogłyby zyskać na otrzymaniu lub zakupie po zaniżonej cenie, pewna grupa objęta jest tzw. domniemaniem prawnym (co opisuje m.in. artykuł 254 k.p.c.). Oznacza to, że zakłada się, nawet bez posiadania odpowiednich dowodów, że posiadała ona wiedzę lub mogła posiąść, pozwalającą na rozeznaniu się co do statusu nabywanego majątku i sytuacji dłużnika. Do grupy tej zaliczają się osoby będące z nim w bliskim stosunku oraz przedsiębiorca przebywający z nim w stałych stosunkach gospodarczych. W takim przypadku to te osoby będą musiały przed sądem wykazać, że nie wiedziały o sytuacji drugiej strony czynności. W każdym innym przypadku to na wierzycielu spoczywa ciężar dowiedzenia, że beneficjent czynności prawnej wiedział o sytuacji dłużnika.

Żeby można było skorzystać ze skargi paulińskiej, należy mieć do czynienia z wierzytelnością, która jest zaskarżalna – czyli postępowanie może zostać zakończone skutecznym wyrokiem. Automatycznie wyłącza to roszczenia, które uległy przedawnieniu, oparte wyłącznie na powinnościach moralnych czy będące pochodną gier i zakładów. Wierzytelność powinna być również pieniężna, czyli dająca się wycenić – choć nie oznacza to, że od początku jej podstawą musiały być pieniądze, może być to świadczenie odszkodowawcze.

Skarga paulińska ma zastosowanie w sytuacjach, gdy dłużnik nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego, nie zaś chwilowych zatorów płatniczych, przekładających się na opóźnienie w realizacji należności. Można również zastosować tę instancję w przypadku posiadania przez dłużnika odpowiedniego majątku, który jednak pozostaje niedostępny dla komornika lub syndyka – także, gdy inne osoby mają pierwszeństwo do ich otrzymania.

Skarga paulińska – przedawnienie

Jak niemal każde powództwo majątkowe, również skarga paulińska ma określony zasięg – do kiedy można ubiegać się o unieważnienie podjętych czynności prawnych. W przypadku tej formy można starać się o anulowanie czynności podjętych w ciągu ostatnich 5 lat. Dlatego tak ważne jest, by nie zwlekać z rozpoczęciem powództwa i skorzystać z profesjonalnej pomocy, która pozwoli na uniknięcie błędów i pełne wykorzystanie możliwości, jakie kryją się za tą wielowiekową metodę zabezpieczania interesów wierzycieli.

Ochrona wierzycieli przez adwokata

Stając w obliczu skargi paulińskiej, warto wybrać doświadczonego prawnika, który pomoże nie tylko w prawidłowym przygotowaniu dokumentacji, ale również w zebraniu, opisaniu i skatalogowaniu zdobytych dowodów i przesłanek, wskazujących m.in. na posiadaną przez osoby trzecie wiedzę dotyczącą rzeczywistych zamiarów dłużnika i jego sytuacji ekonomicznej. Kancelaria Adwokacka Kuba Makoś oferuje fachową i kompleksową pomoc, doświadczenie i profesjonalne podejście do każdej sprawy. Zajmujemy się ochroną wierzycieli – zarówno w kontekście skargi paulińskiej, jak i prawa do rzeczy (ius ad rem) i innych, dostępnych w polskim prawodawstwie rozwiązań. Jeśli chcesz zobaczyć, jak skutecznie odzyskać utracone środki – zapraszamy do kontaktu. Zapewniamy Cię, że dołożymy wszelkich starań, by pomóc Ci w pełni wykorzystać dostępne sposoby walki o swoje pieniądze.

Adwokat – Kuba Makoś